Klimaatakkoord 2018 – Maatschappelijke acceptatie en participatie
Het betrekken van burgernetwerken bij het tot stand komen van het nieuwe klimaatakkoord
Een burgerperspectief op het voorstel voor hoofdlijnen klimaatakkoord
Het voorstel voor hoofdlijnen voor een nieuw klimaatakkoord is 10 juli gepresenteerd. Voorafgaand aan deze presentatie heeft het NPBO samen met het Klimaatavontuur in mei en juni vijf burgergesprekken over het klimaatakkoord gehouden. Deze burgergesprekken waren onderdeel van de opdracht van het Ministerie van Economische Zaken en de SER Borgingscommissie aan het NPBO, Hier klimaatbureau en buurkracht om burgerparticipatie voor het Klimaatakkoord vorm te geven. Tijdens deze gesprekken waren de uitkomsten van de onderhandelingen aan de klimaattafel nog niet bekend. Burgers hebben het voorstel voor hoofdlijnen dus niet besproken, maar hun wensen en zorgen voor een klimaatakkoord gegeven. Met deze wensen en zorgen van burgers willen wij nu de ruimte nemen om vanuit het burgerperspectief naar het voorstel voor hoofdlijnen te kijken.
Waardering voor het voorstel voor hoofdlijnen
Om te beginnen zouden de burgers waarderen dat burgerparticipatie een prominente plek heeft gekregen in het klimaatakkoord. Het borgen van burgerparticipatie is een belangrijke wens van burgers. Het voorstel voor hoofdlijnen biedt daarvoor een begin.
De ambitie dat burgers 50% van de opwek van hernieuwbare energie in eigendom krijgen, past ook in de lijn van de uitkomsten van de burgergesprekken. Dit helpt om de lasten en lusten van de energietransitie eerlijker te kunnen verdelen. Burgers krijgen zo meer eigenaarschap over hun eigen leef- en woonomgeving. En de ervaringen, kennis en kunde van bewoners kan ingezet worden voor een betere energietransitie. De deelnemers aan de burgergesprekken hebben op allerlei manieren gepleit voor de versterking van de energieke samenleving met bewonersinitiatieven en coöperaties.
De burgergesprekken ondersteunen de belofte dat er geen stijging komt van de energierekening voor huishoudens en het ondersteunen van burgernetwerken.
Aanscherping voor het voorstel voor hoofdlijnen: snakken naar vertrouwen
Er zijn echter ook een aantal opvallende verschilpunten tussen het voorstel voor hoofdlijnen en de uitkomsten van de burgergesprekken.Het centrale punt van de burgergesprekken was het wantrouwen van burgers richting de overheid. Terwijl in het voorstel voor hoofdlijnen staat dat wantrouwen voorkomen dient te worden, laten burgers weten dat dit wantrouwen er al lang is. Tegelijk snakken deze burgers naar een overheid die ze wel kunnen vertrouwen. Ze willen dan ook niet enkel bij de uitvoering van het klimaatakkoord betrokken worden, maar ook bij de kaderstelling die momenteel plaatsvindt.
Laat burgers uitzoeken hoe het met CO2 opslag moet
Hoe zou het bijvoorbeeld zijn om de hete hangijzers van de klimaattafels uit te laten zoeken door een burgerpanel? De milieubeweging en industrie komen er bijvoorbeeld niet uit hoe het met CO2 opslag moet. De overheid kan een mooi divers panel loten, ondersteunen met de nodige onafhankelijke experts en de uitkomt van dit panel aanvaarden.
De wens van burgers is dat de overheid zich niet laat leiden door politiek-economische belangen maar betrouwbare informatie geeft. Zo zou een overzicht van alle CO2doelen en maatregelen die de afgelopen jaren zijn afgesproken zeer verhelderend zijn. Mensen zien dat in de onderhandelingen het (bedrijfs)economisch perspectief domineert en dat er niet wordt uitgegaan van een natuurwetenschappelijke, technische en sociale systeemanalyse. De roep om betrouwbare informatie heeft ook betrekking op wat mensen zelf kunnen gaan ondernemen. Het is, zo werd breed geconstateerd, voor een individuele burger die wat wil vrijwel onmogelijk om zelf aan betrouwbare, objectieve informatie te komen.
Een consistent klimaatbeleid dus geen uitbreiding Lelystad Airport
Keer op keer vroegen de burgers naar een overheid die consistent is in haar beleid. Burgers begrijpen niet waarom de overheid vliegveld Lelystad uit wil breiden, fracking toestaat en de maximum snelheid verhoogt naar 130 km/uur. Het zijn beslissingen die allemaal extra uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen met zich meebrengt. Dat doet de overheid zelf en heeft niks met internationale afspraken te maken. Burgers verwachten dat de overheid stopt om mee te werken aan nieuwe, extra uitstoot. Het stopzetten van bijvoorbeeld de uitbreiding van vliegveld Lelystad zou het vertrouwen in de overheid helpen herstellen.
Een energiebeleid met een rechtvaardige impact op inkomens
In vrijwel alle bijeenkomsten kwam het expliciet en herhaaldelijk aan de orde: het Klimaatakkoord moet de toets der kritiek kunnen doorstaan als het gaat om rechtvaardigheid en eerlijk delen van lusten, lasten en zeggenschap. Het huidige energiebeleid heeft impact op inkomens van mensen. Burgers zouden meer vertrouwen in de overheid krijgen als het nieuwe energiebeleid op een rechtvaardige manier impact heeft op inkomens.
Het gaat om het eerlijk delen van lusten en lasten tussen bedrijfsleven en burgers. Huishoudens betalen een onevenredig deel van de kosten en de industrie wordt ontzien. Waarom is er nog steeds geen werkend systeem om CO2 uitstoot door grote bedrijven te belasten? Waarom betaalt het bedrijfsleven lagere tarieven en energiebelasting dan burgers terwijl ze meer energie verbruikt? En dan blijkt uit het voorstel op hoofdlijnen ook nog eens dat de industrie verwacht dat ze gesubsidieerd wordt voor haar investeringen.
Het gaat ook om solidariteit met lagere inkomens en met mensen die niet beschikken over de kennis en ervaring om aan zelf de slag te gaan. Daarbij kwam ook de schuldenproblematiek voorbij. Hoe zouden de mogelijk nieuwe gebouwgebonden leningen uitwerken terwijl er 1,5 miljoen mensen zijn met problematische schulden?
Grote ambities, kleine stappen en samen leren
Burgers vrezen voor de overschatting van de maakbaarheid. We lossen het niet op met puur kwantitatieve doelstellingen op lange termijn. Ze willen een kwalitatief doel, een groter verhaal voor beter leven, een aansprekende ambitie. En dan overzienbare stappen waar mensen mee aan de slag kunnen die slim passen in de plannen voor de lange termijn.
Blauwdruk, grootschalig uitrollen en top down werken, gaan niet werken. Er is nog geen beste technologische oplossing. Een grootschalige, kwantitatieve aanpak kan geen recht doen aan de grote verschillen tussen hoe mensen leven, hun huizen verbouwd hebben en gebruiken, en hoe ze met kosten omgaan. Het wekt weerstand op en maakt geen gebruik van lokale kennis en betrokkenheid.
Burgers hebben besproken hoe om te gaan met de onzekerheid van deze transitie, als ze geen grootschalige en kwantitatieve aanpak willen. Burgers willen in het hier en nu beginnen, keuzes maken en samen leren. Ze willen er plezier in hebben en er een avontuur van maken. Ze bepleiten een houding van nieuwsgierigheid.
Processen die gemeenschappen versterken in plaats van splijten
De burgers vertelden over processen die de gemeenschap deden splijten. Boeren en burgers stonden bijvoorbeeld tegen over elkaar bij wind op land. Dat kan ook anders. Burgers in de weerstand, kritische burgers, klimaatsceptici, doe-het-zelvers in verduurzaming en energiecoöperaties. Dat waren de betrokken burgers die we aan tafel hadden. De burgers van dit land zijn het niet met elkaar eens hoe de energietransitie eruit moet zien. Ook de mensen bij onze gesprekken waren het over zaken niet eens. En het gesprek daarover is van wezensbelang. Het keren van klimaatverandering en terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen is te belangrijk om zonder burgers te doen. Dat gesprek zal knetteren.. In onze gesprekken hebben we geleerd: wees daar niet bang voor. Het zal soms botsen, ontwapenen, frustreren en verrassen. Maar wat er ook gebeurd: we doen het wel samen. De burgers zeiden ons dat als je zo’n proces transparant en inclusief maakt, mensen de uitkomst kunnen accepteren. Ook als ze het er niet mee eens zijn.
Voor het vervolg meer tijd zodat meer verschillende soorten burgers mee kunnen praten
Het proces voor burgergesprekken en het rapport zijn onder hoge tijdsdruk tot stand gekomen. Half mei werd de opdracht definitief zodat we vijf weken de tijd hadden voor de voorbereiding, mensen uitnodigen, het houden van de bijeenkomsten, het verwerken van de resultaten en het schrijven van het eerste rapport. We hebben daarom gekozen om ons te beperken tot het spreken van betrokken burgers: voor- en tegenstanders van klimaatbeleid. De spanning in de samenleving was aanwezig in de gesprekken en daarmee wisten we een diversiteit aan opvattingen te horen.
Om de stillere groepen te bereiken zijn meer tijd en andere methodes nodig. Het gezelschap dat ons vond, was ook nog overwegend wit/blank. En dat betekent dat in de gesprekken de kleur van onze samenleving nog onvoldoende doorklinkt. Anders gezegd, dit rapport bevat geen representatieve steekproef en evenmin een kwalitatieve brede toetsing. Dat was voorzien en daarom ook niet de opdracht. Voor een vervolg is het van belang om meer tijd te nemen en wel de volle breedte van de Nederlandse samenleving te spreken.
Over de burgergesprekken
Naast deze vijf bijeenkomsten die het NPBO met het Klimaatavontuur voor zijn rekening nam, organiseerden ook Buurkracht en HIER klimaatbureau in dit proces een aantal bijeenkomsten met hun respectievelijke achterbannen. Buurkracht en HIER klimaatbureau zetten zich actief in voor de transitie naar gasloze huizen, met name op wijkniveau, terwijl het NPBO een ander doel heeft: stem geven aan burger op alle terreinen van de energietransitie en dit ongeacht wat die burger te zeggen heeft. Het NPBO, Buurkracht en HIER klimaatbureau hebben ook een gezamenlijk rapport gemaakt over het totaal aan resultaten en voorstellen voor het Klimaatakkoord. Dat rapport heeft de titel: Klimaatakkoord 2018. Maatschappelijke acceptatie en participatie. Het betrekken van burgernetwerken bij het tot stand komen van het nieuwe klimaatakkoord.
Hier kunt u het gehele rapport downloaden en ook de gerubriceerde uitspraken die door de deelnemers tijdens de verschillende bijeenkomsten zijn gedaan.
Rapport – meedenken om mee te doen – NPBO bijeenkomsten klimaatakkoord
Persbericht – Volledig rapport NPBO bijeenkomsten klimaatakkoord
Eindrapport raadplegen burgernetwerken KEA
Rubricering amsterdam groep ariane
Rubricering amsterdam groep kirsten
Rubricering amsterdam groep marc
Rubricering amsterdam groep marianne
Rubricering Amsterdam groep paul
Rubricering Assen groep kirsten
Rubricering assen groep marianne
Rubricering eindhoven groep kirsten
Rubricering eindhoven groep rutger
Rubricering rotterdam groep ariane
Rubricering rotterdam groep kirsten
Rubricering rotterdam groep marianne en stan
Rubricering rotterdam groep stan
Rubricering rotterdam groep theo
Rubricering Zwolle groep ariane
Rubricering Zwolle groep kirsten
Rubricering zwolle groep krijn
Rubricering zwolle groep marianne
