Waarom is burgerparticipatie belangrijk?
Maak je als beleidsmakers weleens pijnlijke keuzes? Waarbij je nooit iedereen tevreden kunt stellen? Of maak je deze keuzes juist niet? Omdat ze te moeilijk zijn, je in de war bent door tegenstrijdige geluiden uit de samenleving, of omdat het politieke proces is vastgelopen? Keuzes kunnen overweldigend zijn omdat er belangen mee gemoeid zijn. Maar wat als je nu het verhaal achter de belangen leert kennen? Wat de onderliggende waarden, principes en afwegingen zijn waardoor het probleem zo lastig is?
Wanneer burgerparticipatie goed wordt ingezet kan het een manier zijn om verder te kijken dan belangen, voorbij de onderhandeling. Het is een zoektocht naar onderliggende waarden. Welke zijn er gemeenschappelijk? En welke zijn er misschien juist een bron van conflict? Welke worden er genegeerd? Maar waarden en bezwaren in kaart brengen (inspraak) is niet genoeg. Voor echte participatie moet je tot afwegingen komen en gezamenlijke principes formuleren. Dat heet medezeggenschap. In dialoog komen, samen tot een afwegingskader komen. Dat doe je door niet direct op het 'wat’ te richten van oplossingsrichtingen, maar een gesprek te voeren over het 'hoe’. Een gesprek over de eisen die je zou willen stellen aan het proces. Zo kom je tot spelregels voor de manier waarop je tot een keuze kan komen. Dat biedt perspectief. Hoe kun je dialoog tot een afweging komen? Gebruik conflict als kans om te leren, niet enkel als iets om te reageren.
Vertrouwen in de politiek
De meeste burgers van ons land zijn best tevreden over hun leven. Toch is het vertrouwen van burgers in politici en politiek nog nooit zo laag geweest. De relatie tussen overheden en burgers schuurt en voelt aan beide kanten te vaak ongemakkelijk. Overheden lijken zich op te sluiten in systemen, procedures en protocollen. Burgers keren zich af en soms tegen politici, bestuurders en de publieke zaak. Het functioneren van onze democratie staat onder druk. Maar het biedt ook mogelijkheden. Overheden experimenteren met nieuwe, innovatieve manieren om burgers te betrekken bij publieke besluitvorming. Bovendien slaan burgers vaker de handen ineen om zelf bij te dragen aan het oplossen van maatschappelijke problemen. Dat zien we bijvoorbeeld terug in het groeiende aantal lokale energiecoöperaties die bijdragen aan de transitie naar duurzame energie. Zo wordt een op hiërarchie gebaseerd besluitvormingsmodel van overheden aangevuld met horizontale samenwerking tussen burgers en overheden, maar ook tussen burgers onderling.
Specifiek voor ruimtelijke vraagstukken
In ons zo druk en intensief bevolkt en gebruikt landje, is besluitvorming over omgevingsprojecten een natuurlijk kristallisatiepunt voor alles wat schuurt tussen overheden en burgers. Overheden moeten een ruimtelijk project realiseren. Denk aan een snelweg, windpark, dijkverhoging, hoogspanningstracé, baggerdepot, etc. In ons land heeft zo’n project vrijwel altijd significante effecten voor de woon- en leefomgeving van een groot aantal burgers, waar zij natuurlijk veel waarde aan hechten. Bij omgevingsprojecten staat daarom de relatie tussen overheden en burgers al heel snel op scherp en dus zijn juist voor die projecten goede vormen van burgerparticipatie van essentieel belang. Niet alleen voor het slagen van de projecten, maar ook voor de kwaliteit van de relatie tussen overheden en burgers.